List of Citations for the Rich Man Narrative - Origen, Clement

[Secret Alias]

Jana Platova "why in fact did Clement cite the Gospel according to Mark in his homily, when he prefers Matthew in other instances?"

Clement Quis Dives Salvetur

QDS Mark 10:17a - ἐκπορευομένου αὐτοῦ εἰς ὁδὸν προσελθών τις ἐγονυπέτει λέγων

QDS Mark 10:17b "διδάσκαλε, ἀγαθέ τί ποιήσω, ἵνα ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω;"
Origen CM 15:10 τί ἀγαθὸν ποιήσω, ἵνα ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω

QDS Mark 10:18 ὁ δὲ Ἰησοῦς λέγει· "τί με ἀγαθὸν λέγεις; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ θεός.
Origen CM 15:10 τί με ἐρωτᾷς περὶ τοῦ ἀγαθοῦ; εἷς ἐστιν ὁ ἀγαθός
τί με ἐρωτᾷς περὶ τοῦ ἀγαθοῦ; εἷς ἐστιν ὁ ἀγαθὸς
τί με ἐπερωτᾷς περὶ τοῦ ἀγαθοῦ

QDS Mark 10:19a τὰς ἐντολὰς οἶδας·
CM 15.12 εἰ δὲ θέλεις εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, τήρησον τὰς ἐντολάς (incipit)
εἰ θέλεις εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, τήρησον τὰς ἐντολάς
CM 15.13 τήρησον τὰς ἐντολὰς λέγει ποίας

QDS Mark 10:19b μὴ εύσῃς, μὴ φονεύσῃς, μὴ κλέψῃς, μὴ ψευδομαρτυρήσῃς, τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα
CM 15.13 οὐ μοιχεύσεις, οὐ φονεύσεις, οὐ κλέψεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις τίμα τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα καί ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν
ἀπὸ μοιχείας καὶ φόνου καὶ πάσης κλοπῆς. ὡς γὰρ μοιχὸς καὶ φονεὺς οὐκ εἰσελεύσεται εἰς τὴν ζωήν, οὕτως οὐδὲ ὁ κλέπτων
CM 15.18 ὡς μοιχείας καὶ φόνου καὶ κλοπῆς καὶ ψευδομαρτυρίας, καὶ καθήκοντα
οὐκ ἐμοίχευσεν οὐδὲ ἐφόνευσεν οὐδὲ ἔκλεψεν οὐδὲ ἐψευ δομαρτύρησεν

QDS Mark 10:20 ὃ δὲ ἀποκριθεὶς λέγει αὐτῷ· "πάντα ταῦτα ἐφύλαξα ἐκ νεότητός μου."
CM 15:14 ταῦτα πάντα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου (incipit)
πάντα ταῦτα ἐφύλαξα ἐκ νεότητός μου (citing Mark)

QDS Mark 10:21a ὁ δὲ Ἰησοῦς ἐμβλέψας ἠγάπησεν αὐτὸν καὶ εἶπεν
C 15:14 ἐμβλέψας ἠγάπησεν αὐτόν(citing Mark)

QDS Mark 10:21b "ἕν σοι ὑστερεῖ· εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, πώλησον ὅσα ἔχεις καὶ διάδος πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι."

CM 15:14 ἕν σοι ὑστερεῖ
ἔτι ἕν σοι λείπει (QDS 11 "ἕν σοι λείπει")
CM 15:12 περὶ τοῦ ἀγαθοῦ φησι τὸ εἰ θέλεις εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν
εἰ θέλεις εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, τήρησον τὰς ἐντολάς
CM 15:14 εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι (incipt)
εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς καὶ τὰ ἑξῆς
εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς
CM 15.18 σαφῶς δὲ ὁ ταῦτα πράξας ἕξει θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ καὶ αὐτὸς γινόμενος ἐπουράνιος
πάντα ἀποδόμενος καὶ ἔχων θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ
CM 15.21 · εἰ θέλεις τέλειος εἶναι ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρ χοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι

QDS Mark 10:22a ὃ δὲ στυγνάσας ἐπὶ τῷ λόγῳ ἀπῆλθε λυπούμενος· ἦν γὰρ ἔχων χρήματα πολλὰ καὶ ἀγρούς
CM 15.19 Ἑξῆς δὲ τούτοις λέγεται ὅτι ἀκούσας τὸν λόγον ὁ νεανίσκος ἀπῆλθε λυπούμενος διὸ καὶ καταλιπὼν τὸν Ἰησοῦν ἀπῆλθεν (ἐπὶ ψόγῳ γὰρ εἴρηται τὸ ἀπῆλθε), καὶ ἀπῆλθε λυπούμενος λύπην τὴν «τοῦ κόσμου», τὴν «θάνατον» κατεργαζομένην.
ἦν γὰρ ἔχων κτήματα πολλὰ ἅπερ ἠγάπα, ἀγαπῶν τὸ ὀργίζεσθαι καὶ τὸ λυπεῖσθαι (διὸ ἀπῆλθε λυπούμενος) καὶ ὅσα ἀπὸ κα κίας ἦν <αὐτῷ γεγεννημένα> κε κρατηκότα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ
ᾗ δὲ ἀπῆλθεν ἀπὸ τοῦ Ἰησοῦ λυπούμενος διὰ τὰ κτήματα, δέον αὐτὸν χαίρειν, ὅτι ἀντ' ἐκείνων ἔμελλεν ἔχειν θησαυρὸν ἐν οὐρα νῷ, καὶ ἀκολουθῶν τῷ Ἰησοῦ κατ' ἴχνη βαίνειν υἱοῦ θεοῦ, ψεκτὸς ἦν.

QDS Mark 10:23 . περι βλεψάμενος δὲ ὁ Ἰησοῦς λέγει τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· "πῶς δυσκόλως οἱ τὰ χρήματα ἔχοντες εἰσελεύσονται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ."

CM 15:21 Ἀπελθόντος δὲ αὐτοῦ, εἶπεν ὁ Ἰησοῦς τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι πλούσιος δυσκόλως εἰσε λεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν (incipit)

οὐκ εἶπε μὲν γὰρ ὅτι πλούσιος οὐκ εἰσελεύ σεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἐπείπερ εἰ τὸ τοιοῦτον εἰρήκει, ἀποκεκλείκει ἂν <πάντως> τὸν πλούσιον ἀπὸ τῆς τῶν οὐρα νῶν βασιλείας. φησὶ δὲ ὅτι πλού σιος δυσκόλως εἰσελεύσεται

εἰ δὲ τροπολογούμενος <ὁ> πλού σιος παραλαμβάνοιτο, ζητήσεις πῶς κἂν δυσκόλως εἰσε λεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. τὴν δὲ δυσκολίαν τῆς εἰσόδου τοῦ ἑκατέρως νοουμένου <πλουσίου εἰς σωτηρίαν> ἐμφαίνει ἡ παραβολὴ τῷ εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρύπης ῥα φίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν

QDS Mark 10:24 οἱ δὲ μαθηταὶ ἐθαμβοῦντο ἐπὶ τοῖς λόγοις αὐτοῦ. πάλιν δὲ ὁ Ἰησοῦς ἀποκριθεὶς λέγει αὐτοῖς· "τέκνα, πῶς δύσκολόν ἐστι τοὺς πεποιθότας ἐπὶ χρήμασιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ εἰσελθεῖν·

Not in Origen

QDS Mark 10:25 εὐκόλως διὰ τῆς τρυμαλιᾶς τῆς βελόνης κάμηλος εἰσελεύσεται ἢ πλούσιος εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ."

CM 15.20 τὴν δὲ δυσκολίαν τῆς εἰσόδου τοῦ ἑκατέρως νοουμένου <πλουσίου εἰς σωτηρίαν> ἐμφαίνει ἡ παραβολὴ τῷ εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρύπης ῥα φίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν

ἐν ᾗ παραβολῇ ὁ μὲν πλούσιος παραβάλλεται κα μήλῳ, οὐ διὰ τὸ ἀκάθαρτον τοῦ ζῴου μόνον ὡς ὁ νόμος ἐδίδαξεν, ἀλλὰ καὶ <διὰ> τὴν ὅλην
αὐτοῦ σκολιότητα, ἡ δὲ τῶν οὐρανῶν βασιλεία τρυμαλιᾷ ῥαφίδος, εἰς παράστασιν τοῦ πάνυ στενὴν εἶναι καὶ εἰς ὑπερβολὴν τεθλιμμένην τὴν εἰς τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν εἴσοδον τῷ ἑκατέρῳ πλουσίῳ.

δηλοῖ δ' ὅτι <ὡς> αὐτόθεν μὲν ἀδύνατον τὴν κάμηλον διὰ τρυ μαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελθεῖν, <δυνατὸν δὲ ὅσον πρὸς τὸν θεόν, οὕτως καὶ τὸν πλούσιον ὅσον πρὸς αὐτὸν ἀδύνατον εἰς τὴν βασι λείαν τῶν οὐρανῶν εἰσελθεῖν

τῷ δὲ δυνατὰ εἶναι τῷ θεῷ πάντα καὶ τὸ τοιοῦτον αὐτῷ δυ νατόν ἐστιν, ἀφάτῳ δυνάμει <ἢ> τὴν παχύτητα τοῦ φαύλου λεπτύνοντι ἢ τὴν στενότητα τῆς εἰσόδου χω ρητὴν αὐτῷ ποιοῦντι. ὅτι γὰρ τοῦ δυσκόλως εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρα νῶν τὸν πλούσιον παράδειγμα ἔλαβε τὴν τρυμαλιὰν καὶ τὴν κάμηλον ἀλλ' οὐ τοῦ ἀδυνά του, δῆλον ἐκ τοῦ πρὸς τοὺς μα θητὰς εἰρῆσθαι (φήσαντας· τίς ἄρα δύναται σωθῆναι;) τὸ παρὰ ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρὰ δὲ θεῷ πάντα δυνατά.

οὐκοῦν δυνατὸν καὶ τὴν κάμηλον εἰσελθεῖν διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος, ἀλλ' οὐ παρὰ ἀν θρώποις δυνατόν, <παρὰ δὲ θεῷ>· οὕτως δὲ καὶ τὸν πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ

ἅπερ νῦν λέγειν καὶ σαφηνίζειν τάχα μὲν καὶ ὑπὲρ ἡμᾶς ἐστι, τάχα δὲ καὶ τῷ εἰδότι πολλῆς ἂν καὶ ἀκαίρου ἔχοιτο παρεκβάσεως. δύο δὲ προκειμένων, τοῦ κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελ θεῖν καὶ τοῦ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, εὐκο πώτερον εἶναί φησι τὸ πρότερον.

καὶ ζητήσεις γε ἐν τοῖς ἀνθρώποις ἄλλον μὲν τὸν κάμηλον <γενό μενον> εἰσερχόμενον διὰ τρυμα λιᾶς ῥαφίδος, ἄλλον δὲ τὸν πλού σιον (ἀδυνάτως <μὲν> ἀνθρώποις δυνατῶς δὲ τῷ θεῷ) εἰσερχόμενον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ· οὕτως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς καμήλου καὶ ἐπὶ τῆς τρυμαλιᾶς τῆς ῥαφίδος, ὁστισποτοῦν ἐὰν εὑρεθῇ κάμηλος καὶ ἡτισοῦν ἐὰν νοηθῇ [κάμηλος] τρυμαλιὰ ῥαφίδος, [ἣ] εἰσελεύ σεται δι' ἐκείνης· ὅτι ἀδύνατον μὲν ἀνθρώποις, παρὰ δὲ θεῷ καὶ τοῦτο δυνατόν

QDS Mark 10:26 οἳ δὲ περισσῶς ἐξεπλήσσοντο καὶ ἔλεγον· τίς οὖν δύναται σωθῆναι

CM 15.19 τίς ἄρα δύναται σωθῆναι

QDS Mark 10:27 ὃ δὲ ἐμβλέψας αὐτοῖς εἶπεν· "ὅ τι παρὰ ἀνθρώποις ἀδύνατον, παρὰ θεῷ δυνατόν."

<δυνατὸν δὲ ὅσον πρὸς τὸν θεόν, οὕτως καὶ τὸν πλούσιον ὅσον πρὸς αὐτὸν ἀδύνατον εἰς τὴν βασι λείαν τῶν οὐρανῶν εἰσελθεῖν>. τῷ δὲ δυνατὰ εἶναι τῷ θεῷ πάντα καὶ τὸ τοιοῦτον αὐτῷ δυ νατόν ἐστιν, ἀφάτῳ δυνάμει <ἢ> τὴν παχύτητα τοῦ φαύλου λεπτύνοντι ἢ τὴν στενότητα τῆς εἰσόδου χω ρητὴν αὐτῷ ποιοῦντι. ὅτι γὰρ τοῦ δυσκόλως εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρα νῶν τὸν πλούσιον παράδειγμα ἔλαβε τὴν τρυμαλιὰν καὶ τὴν κάμηλον ἀλλ'
οὐ τοῦ ἀδυνά του, δῆλον ἐκ τοῦ πρὸς τοὺς μα θητὰς εἰρῆσθαι (φήσαντας· τίς ἄρα δύναται σωθῆναι;) τὸ παρὰ ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρὰ δὲ θεῷ πάντα δυνατά. οὐκοῦν δυνατὸν καὶ τὴν κάμηλον εἰσελθεῖν διὰ τρυμα λιᾶς ῥαφίδος, ἀλλ' οὐ παρὰ ἀν θρώποις δυνατόν, <παρὰ δὲ θεῷ>· οὕτως δὲ καὶ τὸν πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ. τὰς δὲ ἐφόδους τοῦ πῶς ἂν τὰ τοιαῦτα ποιήσαι ὁ θεὸς δυνατά, αὐτὸς ἂν εἰδείη καὶ ὁ Χριστὸς αὐτοῦ καὶ ᾧ ἂν ἀποκα λύψῃ ὁ υἱὸς αὐτοῦ.

QDS Mark 10:28 ἤρξατο ὁ Πέτρος λέγειν αὐτῷ· "ἴδε ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι."

CM 15.21 Ἑξῆς ἔστιν ἰδεῖν τὰ περὶ τοῦ τότε ἀποκριθεὶς ὁ Πέτρος εἶπεν αὐτῷ· ἰδοὺ ἡμεῖς ἀφή καμεν πάντα καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι· τί ἄρα ἔσται ἡμῖν (incipit)

ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς λέγει· "ἀμὴν ὑμῖν λέγω, ὃς ἂν ἀφῇ τὰ ἴδια καὶ γονεῖς καὶ ἀδελφοὺς καὶ χρήματα ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ ἕνεκεν τοῦ εὐαγγελίου,

[andrewcriddle]

Clement quotes Mark in Q.D.S. because his text of Mark read in 10:24

for them that trust in riches

this reading, which emphasises that what matters is ones attitude to money, helped Clement's argument.

(This is a Western/Caesarean reading which entered the Byzantine text tradition)

Andrew Criddle

[Secret Alias]

I agree with you but is Clement's interpretation of this passage central to his religious belief or is it marginalia? I say it's central so his choice of Mark isn't arbitrary but fundamental.